عوامل مؤثر بر تمايل افراد جامعه به مصرف و توليد محصولات ارگانيك

عوامل مؤثر بر تمايل افراد جامعه به مصرف و توليد محصولات ارگانيك

با توجه به افزايش روز افزون جمعيت جهاني، پس از تأمين غذايي مورد نظر جامعه بشري، ايمني غذايي از فاكتورهاي مهم و كاربردي است كه امروزه در اسناد توسعه،  كشورها به آن پرداخته مي شود .

امروزه اهميت پرداختن به توليد غذاي سالم، با توجه به فوائد فراوان اين محصولات بيش از پيش مورد توجه محققان و توليد كنندگان قرار گرفته است .

كشاورزي ارگانيك نوعي از كشاورزي است كه هدف آن ايجاد نظام هاي توليد كشاورزي يكپارچه، نظام يافته و انساني است كه تضادي با منافع زيست محيطي و اقتصادي ندارد.

كشاورزي ارگانيك مي تواند از لحاظ حفاظت محيط زيست، حفظ منابع تجديد ناپذير، بهبود كيفيت مواد غذايي، كاهش توليد فرآورده هاي مازاد و غير ضروري و در نهايت جهت گيري مجدد بخش كشاورزي به سوي نيازهاي بازار مؤثر واقع شود. در واقع هدف اين سيستم توليد، حفظ و نگهداري منابع و پايداري عوامل توليد از يك سو و تأمين سلامت  و امنيت غذايي براي مصرف كنندگان از سوي ديگر مي باشد .

عامل اصلي كه موجب تمايز كشاورزي ارگانيك از روشهاي كشاورزي متعارف مي شود، وجود استانداردهاي مدرن است. كه براي تعيين ضابطه دقيق تفاوت بين سيستم كشاورزي ارگانيك و ساير سيستم هاي زراعي بويژه در رابطه با اهداف بازاريابي به كار مي رود.

مزاياي عمده كشاورزي ارگانيك شامل : امنيت غذايي، سلامت جامعه، پايداري منابع،توليد، تنوع و كاهش ريسك توليد، اثرات زيست محيطي و اثرات اجتماعي و اقتصادي مي باشند .

اولين كاري كه بايد در آغاز اين حركت يعني توسعه توليد محصولات سالم و در نهايت ارگانيك برداشت، شناسايي گروه هدف كه همان مصرف كنندگان مي باشند.

بايد با مديريت خاص فرهنگ رفتار مصرف كنندگان را بسوي محصولات ارگانيك هدايت كرد. پس بررسي جامعه و رفتار مصرف كنندگان مهمترين حلقه در اين سيستم اقتصادي است .

در تحقيقاتي كه در كشور طي ساليان اخير صورت پذيرفته است عدم اطلاع شهروندان از مزايا استفاده از اين محصولات بوده است . ولي با اين حال در اكثر موانع رضايت شهروندان براي استفاده از اين محصولات و تمايل آنان اعلام شده است .

در مطالعات ديگر معين شده است دانش افراد جامعه نسبت به محصولات ارگانيك در حد متوسط است .

البته افرادي كه داراي تحصیلات دانشگاهي و خصوصا كشاورزي بوده اند اين آمار مناسب تر است.

فاكتور بعدي كه مورد ارزيابي قرار گرفته است قیمت نسبتا بالاتر اين قبيل از مصولات است كه با توجه به درآمد ميانگين جامعه ايران اين هم يكي از مواردي است كه مي توان به آن اشاره كرد و براي آن برنامه ريزي نمود .

يكي ديگر از عوامل عدم وجود تنظيم كننده قيمت محصولات ارگانيك و يك تشكل واحد براي ساماندهي به بازار عرضه و فروش محصولات ارگانيك است. البته در چند سال اخير انجمن ارگانيك ايران، ميادين ميوه و تره بار ،كارهايي صورت داده اند ولي به نظر مي رسد نياز به حمايت بيشتر در اين حوزه است .

دانش افراد به خواص محصولات ارگانيك از مهمترين عوامل مثبت در قيمت بالاي اين محصولات است . در كشورهاي اروپايي اين موضوع بيشتر مورد توجه قرار كرفته و مشكلات براي عرضه و فروش كمتر است . در تحقيق كه شهر پروتلند در ايالت اورگن آمريكا صورت پذيرفته است در خصوص خريد سيب هايي كه داراي برچسب ارگانيك بوده اند نشان مي دهد كه خانم هاي داراي فرزند، افرادي با تمايلات محيط زيستي، تمايل بيشتري به پرداخت نرخ افزوده اين محصولات دارند.

وجود اقليم هاي مختلف آب و هوايي در ايران و تنوع بالاي محصولات توليد شده زراعي و دامي در كشور عزيزمان، از ظرفيت ها و توانمنديهاي بالاي توليد كنندگان ايراني خبر مي دهد و همچنين بروز بيماري هاي صعب العلاج ناشي از تغذيه نامناسب، توسعه و ترويج توليد و مصرف اين محصولات غذایی را در كشورمان مي طلبد .

بررسي ها نشان مي دهد كه ميزان مصرف كودهاي شيميايي در ايران از 4/2 ميليون تن در سال 1378 به 3/3 ميليون تن در سال 1387 رسيده است. پس بايد فكر چاره باشيم.

البته اين در حالي است كه حدود 230 هزار هكتار از مزارع كشور شامل 125 هزار هكتار باغات و 105 هزار هكتار از اراضي به صورت طبيعي از پوشش مصرف سموم و كودهاي شيميايي خارج بوده و امكان توليد اين محصولات در آنها وجود دارد.

خوشبختانه در حال حاضر تعدادي از محصولات كشاورزي در ايران مانند انجير، خرما، پسته، بادام،گیاهان دارويي، انار، زعفران و.....، بخشی بصورت ارگانيك در ايران توليد مي شوند.

حال با توجه به موارد ذكر شده راهكارهاي مناسب براي تأثير بر عوامل بازدارنده مصرف كنندگان و توليدكنندگان محصولات رگانيك در كشور چه مواردي مي تواند باشد .

1-    افزايش سطح آگاهي و دانش افراد جامعه از طريق آموزش و اطلاع رساني كه راه هاي ذيل پيشنهاد مي شود.

—گسترش چاپ مطالب و مقالات با آگاهي بهداشتي و محصولات ارگانيك در مجلات و روزنامه ها

—برگزاري همايش و سمينارهاي مرتبط با محصولات ارگانيك

—برگزاري نمايشگاه عرضه محصولات ارگانيك

—نصب بنرهاي آموزشي و ترويجي در سطح معابر

—آموزش در سطح مدارس

—برگزاري كارگاه هاي آموزشي در مراكز عرضه محصولات ارگانيك، سراي محلات و يا فرهنگسراها

—تهيه بسته ها وبروشورهاي آموزشي و اهدا به مصرف كنندگان

—استفاده از سيستم پيام كوتاه براي اطلاع رساني و طرح جملات كوتاه و تأثير گذار

—گنجاندن واحدهاي درسي اجباري با موضوع محصولات ارگانيك درمقاطع مختلف تحصيلي

— فرهنگ سازي، تغيير باورها، ديدگاه ها و عادات مصرفي جامعه

2-   آموزش و ترويج توليد محصولات همراه با ايجاد بازار تضميني خريد در سطح كشور و استانها

3-  تعادل سازي قيمت و كاهش قيمت نهاده هاي توليدي براي ثابت نگه داشتن قيمت تمام شده محصولات ارگانيك و امكان خريد براي همه افراد جامعه

4-   راه اندازي بازارهاي فروش محصولات ارگانيك داراي برچسب در شهرها توسط شهرداري ها

5-   افزايش مراكزو شرکت های مرتبط جهت بازرسي، تأييد محصولات ارگانيك در تمامي استان هاي كشور توسط سازمان هاي ذيربط

6-   اعطاي تسهيلات تشويقي به كشاورزان كه در حوزه توليد محصولات ارگانيك فعالند كه اين امر مي تواند به افزايش عملكرد آنان ( در واحد سطح و كل توليد) منجر شود.

7-  افزايش رقابت در عرضه محصولات و كاهش قيمت مي تواند در افزايش تعداد مصرف  كنندگان كه قيمت بالاي اين محصولات يكي از عوامل بازدارنده هست، كمك نمايد.

8-  كاهش و حذف تدريجي يارانه هاي نهاده هاي شيميايي در توليد محصولات كشاورزي از سوي دولت يكي ديگر از اين راهكارها مي تواند باشد.

9-   استفاده از كشورهاي پيشرو در اين زمينهمي تواند استانداردهاي فني اين محصولات را در كشور ارتقاء بخشد و تجربيات متخصصان اين كشورها مي تواند به كارشناسان كشور ما كمك شاياني نمايد .

10- تشكيل سامانه اي نظام مند جهت پيگيري افزايش توليد محصولات ارگانيك در كشور و فروش و عرضه آن بسيار ضروري است.

در پايان اميدواريم با تلاش و توجه همه مسئولين كشوري ، استاني، صاحب نظران و توليد كنندگان بتوانيم در نهادينه كردن توليد محصولات ارگانيك و بويژه مصرف محصولات ارگانیک گام مؤثر در جامعه برداشت شود .

منابع:

1-     کوچکی.ع،منصوری.ه، قربانی.م، رجب زاده.م .1392. بررسي عوامل مؤثربرتمايل به مصرف محصولات ارگانيك درشهرستان مشهد، نشريه اقتصاد وتوسعه كشاورزي 188- جلد 27 ،شماره 3 ،پاييز 1392 ،ص . 194

2-    رنجبر شمس.ح، امیدی نجف آبادی.م، عوامل مؤثربرنگرش مصرف محصولات كشاورزي ارگانيك درتهران:نشریه پژوهشهاي ترويج وآموزش كشاورزي،سال هفتم،شماره 2 ،تابستان 1393 (پياپي ( 26 .

3-    اکبری.م، اکبری. م.ب، فخارزاده.س.ا، ایروانی.ه، علم بیگی.ا، نامدار.ا.1387، بررسی نگرش کارشناسان کشاورزی در مورد مولفه های موثر در مصرف محصولات ارگانیک کشاورزی: مجله کشاورزی، دوره 10،شماره 2، پاییز 1387، صص 26-13.

4-    حقجو،م . ،حياتي ب . ،محمدرضايي ر . ،پيش بهار ا . ،ودشتي ق 1390 .عوامل مؤثربرتمايل به پرداخت نرخ افزوده بالقوه مصرفكنندگان براي محصولات غذايي سالم : مطالعه موردي :كاركنان سازمان جهادكشاورزي استان آذربايجان شرقي،نشريه دانش كشاورزي وتوليدپايدار،جلد نشريه اقتصاد وتوسعه كشاورزي . 21 شماره 3

-2 رجبي آ . ،پورآتشي م . ،وفمي ح . 1390 .بررسي دانش وتمايل افراد نسبت به خريد ومصرف محصولات ارگانيك،اولين كنگره ملي علوم وفناوريهاي نوين كشاورزي .

-3 رضاپناه م . 1389 ،شمايي از روند تحقيق وتوسعه درتوليد محصولات ارگانيك در ايران،مجموعه مقالات دومين همايش محصولات سالم و ارگانيك .

-4 عبدالهي س . 1387 .بررسي چشم اندازتوسعه كشاورزي ارگانيك درايران، موسسه پژوهشهاي برنامه ريزي واقتصاد كشاورزي ، وزارت جهادكشاورزي .

نويسنده: مهندس شهاب خوش خوي